talk with Kyaw Ko Ko

“႐ိုးသားမယ္။ ပြင့္လင္းရမယ္။ ရဲရဲလုပ္ရမယ္၊ အစိုးရကို အဲလိုေျပာခ်င္တယ္”
Eleven Media Group – http://www.weeklyeleven.com
ဇန္န၀ါရီ ၁၈၊ ၂၀၁၂

ဇန္န၀ါရီ ၁၃ တြင္ ေတာင္ၾကီးေထာင္မႇ ျပန္လြတ္လာသူ ဗကသ ဥကၠ႒ ကိုေက်ာ္ကိုကိုႏႇင့္ Eleven Media Group အင္တာဗ်ဴးကုိ ကူးယူ ေဖာ္ျပပါသည္။
ေမး – ၂၀၀၇ခုႏႇစ္ လႈပ္ရႇားမႈမႇာ ပါ၀င္ခဲ့တယ္။ ပါ၀င္တဲ့ေနရာမႇာ ဗကသ (ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ)ဆိုတဲ႕ ေခါင္းစဥ္ေအာက္ကေန ပါခဲ့တယ္။ ဗကသ ဆိုတာ အစဥ္အလာ ၾကီးခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၉၆၂ခုႏႇစ္ ေနာက္ပိုင္းမႇာ ေပ်ာက္သြားခဲ့ရတယ္။ ၁၉၈၈ ခုႏႇစ္မႇာ ကိုမင္းကိုႏိုင္တို႔နဲ႔ အတူ ေပၚခဲ့ေပမယ့္ ထပ္ျပီး ပ်က္သြားခဲ့ရျပန္တယ္။ ၂၀၀၇ခုႏႇစ္မႇာေတာ့ ကိုေက်ာ္ကိုကိုတို႔ ဦးေဆာင္ျပီး ထပ္ေပၚခဲ့ပါတယ္။ (ကို) ေအာင္ေ၀း ေရးသလိုဆိုရင္ေတာ့ ကိုဗဟိန္းမႇသည္ ေက်ာ္ကိုကို အထိ။ တူညီတဲ့ စိတ္ဓာတ္ေတြ။ ကိုေက်ာ္ကိုကို အေနနဲ႔ ၂၀၀၇ခုႏႇစ္မႇာ ဗကသကို ဘာေၾကာင့္ ျပန္ျပီး ဖြဲ႔ျဖစ္ခဲ႕တာပါလဲ။
ေျဖ – ၂၀၀၇ခုႏႇစ္၊ ေက်ာင္းသားသမဂၢ ဗကသမ်ား အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ကို စတဲ့ ကိစၥမႇာေပါ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ပထမပိုင္းမႇာ ေက်ာင္းသားထု တစ္ရပ္လံုးရဲ႕ ၾကားထဲမႇာ မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ စိတ္ဓာတ္ေတြေပါ့ ေနာ္။ အႏႇိမ္ခံ၊ အခ်ိဳးခံရလို႔ဆိုျပီး ေက်ာင္းသားေတြက ခံျပင္းတဲ့ ေဒါသေတြ ထြက္တယ္ေပါ့။ အဲဒီ ေဒါသေတြက ေနရာအႏႇံ႕မႇာ စီးေမ်ာတဲ့ အခါက်ေတာ့ ေပါက္ကြဲမႈေတြ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ဒါဟာ ပရမ္းပတာ ေပါက္ကြဲသြားလို႔ရႇိရင္ ေက်ာင္းသားထုလည္း နာမည္ပ်က္မယ္၊ သိကၡာက်မယ္။ ေက်ာင္းသားထုအတြက္ ဒီေပါက္ကြဲမႈအားလံုးကို Control လုပ္မယ္။ Lead လုပ္မယ္။ စုစည္းေပးျပီး မႇန္ကန္တဲ့ လမ္းေၾကာင္းေပၚ တင္ေပးႏိုင္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းမ်ိဳးက အဲဒီအခ်ိန္ကာလမႇာ မရႇိေသးဘူး။ ဒီအဖြဲ႔အစည္းမ်ိဳးျဖစ္ေအာင္ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ဖန္တီးရမယ္၊ ၾကိဳးစားရမယ္။ အဲဒီ အေတြးကို ရတယ္။
ရတဲ့အခါမႇာ ကြၽန္ေတာ္က စီးပြားေရးတကၠသိုလ္ ရြာသာၾကီးက။ အျခား သူငယ္ခ်င္းေတြက်ေတာ့ ဒဂံု တကၠသိုလ္က ပါမယ္။ အေနာက္ပိုင္း တကၠသိုလ္ ပါမယ္။ အေရႇ႕ပိုင္း တကၠသိုလ္ပါမယ္။ ကြန္ျပဴတာ တကၠသိုလ္၊ GTC အစရႇိသျဖင့္။ သူငယ္ခ်င္းေတြ အားလံုးက အေမရိကန္စင္တာမႇာ Book Club တစ္ခုဖြင့္တယ္။ အဓိက ကေတာ့ စာေပေဆြးေႏြးပြဲေလး တစ္ခုပါပဲ။
အဲဒီမႇာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ တိုင္ပင္ၾကတယ္။ တိုင္ပင္ၾကတဲ့ အခါမႇာ ေက်ာင္းသားထုက ဘာေတြ မခံမရပ္ႏိုင္ ျဖစ္ေနလဲ၊ ဘာေတြ ေဒါသျဖစ္ေနလဲ။ အစစ အရာရာေပ့ါဗ်ာ။ ကုန္ေစ်းႏႈန္းေတြ ၾကီးျမင့္လာတယ္။ ကုန္းေစ်းႏႈန္း ၾကီးျမင့္လာတဲ့ ဂယက္က မိဘေတြက တစ္ဆင့္ ေက်ာင္းသားေတြကို ႐ိုက္ခတ္လာတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ ေက်ာင္းသားေတြဆိုရင္ ေက်ာင္းတက္ဖို႔၊ ေက်ာင္းကို လာဖို႔အတြက္ေတာင္ လမ္းစရိတ္ မဖူလံုတာေတြ ရႇိလာခဲ့တယ္။ လမ္းစရိတ ္ေပးလိုက္ရတဲ့ အတြက္ တစ္ေနကုန္ဘာမႇ မစားရေတာ့တဲ့ ေက်ာင္းသားေတြ ရႇိလာတယ္။ စာေပ သင္ၾကားေရးအတြက္ စာအုပ္ စာတမ္း အခက္အခဲေတြ၊ ေက်ာင္းမႇာလည္း အျခား facility မလံုေလာက္မႈေတြ ရႇိလာခဲ့တယ္။ အဲဒီအတြက္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ျဖစ္ေနတဲ့ အေထြေထြ ျပႆနာကို ေျဖရႇင္းဖို႔ အတြက္ ဆိုရင္ ေက်ာင္းသားထုကို ကိုယ္စားျပဳျပီး ေတာင္းဆိုတဲ့ ေက်ာင္းသား သမဂၢ ဆိုတာ ရႇိရမယ္ ဆိုျပီးေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႕ အၾကံ ထုတ္ၾကတယ္။
အရင္တုန္းက သမဂၢကို ျပန္ျပီးၾကည့္တဲ့အခါ သမိုင္းအစဥ္အလာက ၾကီးခဲ့တယ္ဗ်။ ၁၉၃၆ခုႏႇစ္ ဒုတိယ ေက်ာင္းသားသပိတ္မႇာ ဗမာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ(ဗကသ) ဆိုျပီး ေပၚေပါက္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီကမႇ တစ္ဆင့္ ေတာက္ေလွ်ာက္မႇာ ေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ကို ေတာင္းဆိုရင္းနဲ႕ ေခတ္အဆက္ဆက္ အစိုးရေတြရဲ႕ ဖိႏႇိပ္မႈကို တြန္းလႇန္ရင္း ဗကသမ်ား အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့တယ္။ အဲဒါေတြကို သြားေတြ႕ရႇိတယ္။ သြားေတြ႕ရႇိေတာ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ လက္လႇမ္းမီသလို စာအုပ္ေတြ ဖတ္တယ္။ အရင္ ဗကသေဟာင္းမႇာ ပါဖူးတဲ့သူေတြနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္တယ္ အၾကံၪာဏ္ေတြ ယူတယ္။ လုပ္ပံုလုပ္နည္းေတြကို ေမးတယ္၊ ျမန္းတယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္တမ္း ဖြဲ႔တဲ့အခါက်ေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြပဲ၊ လက္ရႇိေက်ာင္းတက္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြပဲ ဦးေဆာင္ျပီးေတာ့ ဖြဲ႔ၾကတယ္။
အဲဒီထဲမႇာ Founder ကေတာ့ ေလးေယာက္။ ဒီ ေလးေယာက္လံုးက အားလံုးလိုလို ေထာင္က်ျပီးတဲ့အတြက္ အခု အကုန္လံုး အသီးသီးပဲ ျပန္လြတ္လာၾက ျပီ။ ကြၽန္ေတာ္ ပါတယ္။ ကိုစည္သူေမာင္ကို အဓိက ေခၚလိုက္တယ္။ ျပီးေတာ့ မဟန္နီဦးကို ေခၚလိုက္တယ္။ ျပီးေတာ့ ကိုလင္းထက္ႏိုင္ ဆိုတာ ေခၚလိုက္တယ္။ ဒီေလးေယာက္ တိုင္ပင္လိုက္တဲ့ အခါက်ေတာ့ ႏိုင္ငံျခား မီဒီယာကေန ေမးမယ္၊ ျမန္းမယ္၊ ေၾကညာခ်က္ထုတ္မယ္ ဒါေတြ ရွိလာခဲ့တယ္။ ဗကသက ၂၀၀၇ခုႏႇစ္ ၾသဂုတ္လ ၂၈ ရက္ေန႔မႇာ ျပန္လည္ ေပၚေပါက္လာပါတယ္။ အဲဒီေန႔ကို ဘာေၾကာင့္ ေရြးရလဲဆိုေတာ့ ၁၉၈၈ခုႏႇစ္က ကိုမင္းကိုႏိုင္တို႔ ဗကသ ဖြဲ႔စည္းခဲ့တဲ့ ေန႔ကို အထိမ္းအမႇတ္ ဂုဏ္ျပဳတဲ့ အေနနဲ႕ သမိုင္းတန္ဖိုးရႇိတဲ့ေန႔ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေရြးလိုက္တယ္။ ေရြးျပီးေတာ့ ကိုဒီျငိမ္းလင္း၊ ေနာက္တစ္ခါ မျဖိဳးျဖိဳးေအာင္၊ ကိုရဲျမတ္ဟိန္း အစရႇိတဲ့ ေက်ာင္းသားေတြကို ေခၚျပီးေတာ့ အသိေပးတယ္။ အသိေပးတယ္ ဆိုတာက ဗကသ ဖြဲ႔ျပီးသြားျပီေပါ့။
အဲဒီေတာ့ တို႔ ဆက္လုပ္ဖို႔ အစီအစဥ္ေတြ တိုင္ပင္ျပီး ဆြဲၾကမယ္။ အဲဒီတုန္းက သံဃာထုက ေရႇ႕ထြက္ မလာေသးဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ေၾကညာခ်က္ ထုတ္တယ္။ စာေ၀ရင္းနဲ႔ စာၾကဲရင္းနဲ႔ အေျခခံေက်ာင္းသားေတြ အပါအ၀င္ ေက်ာင္းသား အားလံုးကို စည္း႐ံုးထားတယ္။ လက္လႇမ္းမီသေလာက္ကို နီးစပ္ရာ တူရာ တူရာစုထားတယ္။ အဖြဲ႔ေတြကို ဖြဲ႔ထားတယ္။ အဲဒီကမႇတစ္ဆင့္ လူၾကီးေတြ အျပင္မႇာ ဘာလုပ္သလဲ ဆိုတာကို ၾကည့္တယ္။ ၈၈ေက်ာင္းသားအဖြဲ႔က ေလာင္စာဆီ အခက္အခဲ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့အခ်ိန္မႇာ လမ္းေလ်ာက္ ဆႏၵျပတာေတြ ရႇိလာတယ္။
သူတို႔ မၾကာခင္မႇာ ပါသြားတယ္။ ဖမ္းဆီး ခံရတယ္။ ၾသဂုတ္မႇာ ပါသြားတယ္။ ပါသြားတဲ့ အခါက်ေတာ့ သမဂၢအလံကို လဲမသြားေအာင္ ဆက္ထိန္းဖို႔၊ ဆက္ကိုင္ဖို႔၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အဲဒီ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕၊ သမဂၢအလံကို ဆက္လႊင့္ဖို႔ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႕ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ထြက္မႇ ျဖစ္ေတာ့မယ္ ဆိုျပီးေတာ့ အေျခအေနအရ လမ္းေပၚထြက္လာရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သံဃာေတာ္ေတြကလည္း ပခုကၠဴကေနစျပီးေတာ့ သပိတ္ေမႇာက္ ကံေဆာင္တဲ့အခါ ကြၽန္ေတာ္တို႕ သံဃာေတာ္ေတြ ေနာက္ကေန ထပ္ခ်ပ္မကြာ လိုက္ပါျပီးေတာ့ ခ်ီတက္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ေမး။ ဗကသကို ဖြဲ႔တဲ႕အခ်ိန္မႇာ ကိုေက်ာ္ကိုကိုရဲ့ အသက္က ၂၆ႏႇစ္ရႇိပါျပီ။ စီးပြားေရးတကၠသိုလ္မႇာ မဟာတန္းတက္ေနစဥ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါက ပညာေရးပိုင္းပါ။ ေနာက္ ဗကသဖြဲ႔ဖို အတြက္ အခုစိတ္ကူးရ၊ အခု ထလုပ္လို႔လည္း မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဗကသဖြဲ႔ဖို႔ ရည္မႇန္းထားတဲ့စိတ္က ဘယ္လို ကိန္းေအာင္းခဲ့တာပါလဲ။
ေျဖ – ဒီလိုဗ်။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ ဘ၀တစ္ေလ်ာက္လံုးကို ငယ္ငယ္တည္းက သူမ်ားေတြလို ေျပးလႊား ေဆာ့ကစားတဲ့ အပိုင္းမႇာ အားနည္းခဲ့တယ္။ အားနည္းတဲ့ အပိုင္းကလည္း ကြၽန္ေတာ့္ကို စိတ္မခ်လို႔၊ မိဘေတြက အျပင္ကို ေပးမလႊတ္တာေတြ ဘာေတြေပါ့။ ကြၽန္ေတာ့္ က်န္းမာေရးကလည္း သိပ္ေကာင္းတာ မဟုတ္ေတာ့။ အဲလို အခ်ိန္မ်ိဳးမႇာ အိမ္ထဲေနရင္း စာဖတ္တာေတြကို တေလွ်ာက္လံုး လုပ္ခဲ့တယ္။ အိမ္မႇာ စာအုပ္စာတန္းလည္း စံုတဲ့အခါက်ေတာ့ ဟိုတုန္းက စာအုပ္အေဟာင္းေတြ ျပန္ဖတ္မိတယ္။ အဲဒီထဲမႇာ လက္လႇမ္းမီသလို အိုးေ၀မဂၢဇင္းေဟာင္းေတြ၊ ဟိုးေရႇးေခတ္က သမဂၢသမိုင္းေတြ၊ အဲဒါ ျပန္ေလ့လာမိတာေလးေတြ ရႇိတယ္။ အဲဒီမႇာ ideal ျဖစ္ဖို႔ person ေတြေပါ့ေနာ္ – ကိုေအာင္ဆန္း၊ ကိုဗဟိန္း၊ ကိုလႇေရႊ အစရႇိသျဖင့္ ရာဇ၀င္ေတြကို ေလ့လာတယ္။ ေလ့လာရင္း ကြၽန္ေတာ္ သူတို႔ကို အားက်တယ္။ အားက်ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းက သူတို႔ဟာ သမိုင္းေပးတာ၀န္ကို၊ ပုခံုးေပၚက်လာတဲ့ သမိုင္းေပးတာ၀န္ကို မျငီးမျငဴ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ သူတို႔ဟာ သမိုင္းမႇာ တင္က်န္ရစ္ခဲ့တဲ့ လူေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ရဲ႕ လုပ္ရပ္ကို လူေတြက တသသနဲ႔ ေျပာၾကတုန္းပဲ၊ ဆိုၾကတုန္းပဲ။ ဒီလိုေျပာၾက၊ ဆိုၾကတာက သူတို႔လုပ္ရပ္က အမ်ားျပည္သူအတြက္ အက်ိဳးရႇိလို႔ေပါ့။ မႇန္ကန္လို႔ေပါ့။ ကြၽန္ေတာ္က အဲဒီလိုသြားျပီးေတာ့ ယံုၾကည္လိုက္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ကြၽန္ေတာ္လည္း လူငယ္ပီပီ၊ အဲဒီလို လူငယ္ေတြကို အားက်ခ်င္တဲ့ စိတ္ေပၚေပါက္လာတယ္။
ျပီးေတာ့ အခုေခတ္လူငယ္ေတြရဲ႕ သေဘာတရားက လမ္းေပ်ာက္ေနတာ မ်ားတယ္ေပါ့ေနာ္။ လမ္းေပ်ာက္ရတဲ့ အေၾကာင္းတရားကလည္း အေျခအေန အရပ္ရပ္ေၾကာင့္ေပါ့။ အထူးသျဖင့္ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး စတဲ့ အေျခအေန အရပ္ရပ္ေၾကာင့္ ေရႇ႕ဆက္ရမယ့္ အနာဂတ္ကို မျမင္ဘူး။ မႈန္၀ါးေနၾကတယ္။ အဲဒါက ကြၽန္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံအတြက္ အလားအလာ မေကာင္းဘူးဗ်။ သမိုင္းေပးတာ၀န္က ဒီဟာကို အရင္ဆံုးဖယ္ခြာရမယ္။ အေၾကာက္တရားေတြ၊ ထိုင္းမိႈင္းမႈေတြ၊ ေလးလံမႈေတြကို ဖယ္ခြာရမယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္က ယံုၾကည္လိုက္တယ္။ ဒါမႇလည္း မ်ိဳးဆက္တစ္ဆက္က တစ္ဆက္ အဆင့္ျမင့္လာမယ္ေပါ့ေနာ္။ ကြၽန္ေတာ္က အဲလိုထင္တယ္။ ထင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဲဒီကိစၥကို ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္ဖို႔ အစဥ္တစိုက္ အေတြးထဲမႇာရႇိတယ္။
ေက်ာင္းမႇာကေတာ့ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား ဘ၀မႇာ လူမႈေရးအဖြဲ႔ေလာက္ပဲ အဒီအခ်ိန္မႇာ ဖြဲ႔လို႔ရတာကိုး။ ကူညီမႈေလးေတြကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ စလုပ္တယ္။ သာေရးနာေရးေတြ စလုပ္တယ္။ တိုင္းရင္းသား ညီအစ္ကိုေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပြဲေတြကို လိုက္တတ္တယ္။ သူတို႔လိုအပ္ခ်က္ေတြ ဘာရႇိလဲ၊ ကြၽန္ေတာ္တို႔ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ဘာရႇိလဲ။ အခ်င္းခ်င္း အျပန္အလႇန္ ေျပာၾကတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စီးပြားေရး တကၠသိုလ္က်ေတာ့ နယ္စံုတယ္ေပါ့ေလ။ အဲဒါေတြလုပ္ရင္း သူငယ္ခ်င္း မိတ္ေဆြေတြ ေပါမ်ားလာတယ္၊ သူတို႔ခံစားခ်က္ေတြနဲ႕ ကြၽန္ေတာ္ခံစားခ်က္ေတြ တစ္ထပ္တည္းက်တာ ေတြရႇိလာတယ္။ သူတို႔က ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ ဆိုတာကိုသာ မသိၾကတာ။ ဒါနဲ႕ အားလံုးညႇိႏိႈင္းျပီးေတာ့ သမဂၢဆိုတာ ရႇိရင္ လမ္းစေပၚျပီ ဆိုျပီးေတာ့ အဲဒီအေတြးနဲ႕ ေရႇ႕ဆက္ ေလွ်ာက္ခဲ့ၾကတာပါ။
ေမး – ဗကသ ဥကၠ႒ေနရာတြက္ တာ၀န္ကို အာလံုးက ၀ိုင္းေပးခဲ့ တာလား။ ဒါမႇမဟုတ္ ကိုယ့္သေဘာနဲ႔ပဲ ယူခဲ့တာလား။
ေျဖ – ကြၽန္ေတာ့္ကိုယ္ ကြၽန္ေတာ္ေတာ့ ဥကၠ႒ဆိုျပီး မသတ္မႇတ္ပါဘူး။ သေဘာကေတာ့ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရတဲ့ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ပဲ အဖြဲ႔က တာ၀န္ေပးအပ္ထားတယ္။ ေျပာေရး ဆိုခြင့္ရ ပုဂၢိဳလ္ဆိုေပမယ့္ေျပာရင္း၊ ေျပာရင္း ကေန တျဖည္းျဖည္းနဲ႕ ကြၽန္ေတာ္ေျပာတဲ့ လိုင္းက Policy Maker ျဖစ္လာရတယ္။ ကြၽန္ေတာ္လည္း ညႇိႏိႈင္းျပီး လုပ္တာပါ။ တစ္ေယာက္တည္း မလုပ္ပါဘူး။ collective leadership အေနနဲ႔သြားတာပါ။ သူတို႔က ကြၽန္ေတာ့္ကို ဦးတည္ျပီးေတာ့ပဲ အစစ အရာရာေျပာ ခိုင္းတယ္ေပါ့ေနာ္။ အဲဒီကစျပီးေတာ့ ျပည္ပ မီဒီယာေတြက ကြၽန္ေတာ့္ကို ေရးၾကတယ္။ ဥကၠ႒၊ ဥကၠ႒ဆိုျပီးေတာ့၊ ျပည္ပ မီဒီယာေတြက ေပးလိုက္တဲ့သေဘာ ျဖစ္သြားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေက်ာင္းသားေတြက လက္ခံတယ္ ဆိုျပီး အခုခ်ိန္ထိေတာ့ ယံုၾကည္ထားၾကတယ္ေပါ့ေနာ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေက်ာင္းသားေတြ အားလံုးျပန္လြတ္လာေတာ့မႇ ဥကၠ႒က ဘယ္သူ၊ ဒုဥကၠ႒က ဘယ္သူဆိုျပီးေတာ့ ဆံုးျဖတ္ၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။
ေမး – ဗကသ ဖြဲ႔ျပီး ၇ လေလာက္ အၾကာမႇာ အဖမ္းခံလိုက္ရတယ္။ ကိုၪာဏ္လင္းေအာင္နဲ႔ အတူ တြဲလ်က ္ဖမ္းခံလိုက္ရတယ္။ ဒီေနာက္မႇာ ပထမ ၃ ႏႇစ္ ေထာင္က်တယ္။ မၾကာဘူး။ ေနာက္ထပ္ ၃ ႏႇစ္ ထပ္တိုးတယ္။ တစ္ခါ ၂ ႏႇစ္ထပ္ေပါင္းတယ္။ အဲဒါက ဘယ္လိုျဖစ္သြားခဲ႕တာလဲ။ ေနာက္ျပီး ကိုေက်ာ္ကိုကို ရင္ဆိုင္ခဲ႕ရတဲ႕ တရားစီရင္မႈ အေတြ႔အၾကံဳကို ေျပာျပပါဦး။
ေျဖ – ကြၽန္ေတာ့္ကို စဖမ္းတဲ့အခါမႇာ ကိုၪာဏ္လင္းေအာင္နဲ႔ တြဲျပီးေတာ့ ေပါ့ေနာ္။ ၃၂(ခ)ဆိုတဲ့ ဗီစီဒီေပါ့။ တရားမ၀င္ လိုင္စင္မဲ့ ကိုင္ေဆာင္မႈ ဆိုျပီးေတာ့ ဖမ္းတယ္ဗ်။ ေတာ္ေတာ္ေတာ့ ရယ္စရာေကာင္းတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အဲဒီ ဗီစီဒီ ဘာလဲဆိုတာ ကြၽန္ေတာ္ မျမင္ဖူးဘူး။ ၾကည့္လည္း မၾကည့္ရဘူး။ ျဖစ္တဲ့ ျပႆနာက ကိုၪာဏ္လင္းေအာင္ လက္ထဲမႇာ စီဒီတစ္ခ်ပ္ ေတြ႕တယ္ေပါ့။ အဲဒီဟာက အားလံုးအတြက္ ဒီမိုကေရစီဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ သူတို႔ အဲဒီအခ်ိန္ ကာလက လႈပ္ရႇားမႈေတြအတြက္ ၀ါဒျဖန့္ဖို႔ လုပ္ထားတဲ့ ဗီစီဒီ အဲလိုမ်ိဳး ေျပာၾကတယ္ဗ်။ ဒါက ႐ံုးေတာ္မႇာ ၾကားရတဲ့ သတင္း။ ကြၽန္ေတာ္က အဲဒီဗီစီဒီမႇာ ဘာပါသလဲဆိုတာ ဒီေန့အထိ မျမင္ဖူးဘူး။ ၾကည့္လည္း မၾကည့္ဖူးဘူး။ ဒါေပမယ့္ ခ်ိတ္ခ်င္တဲ့ အခါက်ေတာ့ လႇမ္းခ်ိတ္လိုက္တာပဲ။ အဲဒီကိစၥၾကီးကလည္း ေျပာရခက္တယ္။ အမႇန္တကယ္ေတာ့ လူကို ဖမ္းတာပါ။ ကိုမင္းကိုႏိုင္ေျပာသလို ဆိုရင္ ဖမ္းတာကလည္း ႏိုင္ငံေရး၊ အခုလႊတ္တာကလည္း ႏိုင္ငံေရးပါပဲ။ အဲဒီသေဘာပါပဲ။
အမႇန္တကယ္က ၃၂(ခ)ဆိုတဲ့ ပုဒ္မကို ကြၽန္ေတာ္က လံုး၀ မက်ဴးလြန္ခဲ့ပါဘူး။ မက်ဴးလြန္ေပမယ့္ ကြၽန္ေတာ့္ကို ဘာေၾကာင့္ ဖမ္းဆီရသလဲဆိုရင္ ဒီသမဂၢနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လႈပ္ရႇားမႈေတြ လုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့အတြက္ လူကို လိုခ်င္တယ္။ လူကို ဖမ္းခ်င္တယ္။ လူကို ထိန္းထားခ်င္တယ္ ဆိုတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ၾကီး ပါေနတယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ထင္တယ္ေလ။ အဲဒီလိုနဲ႔ ပထမဦးဆံုးအၾကိမ္ အင္းစိန္ေထာင္မႇာ ကြၽန္ေတာ္ေထာင္က်ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီကမႇတစ္ဆင့္ ကြၽန္ေတာ္ ေတာင္ၾကီးေထာင္ကို ေျပာင္းသြားပါတယ္။
ေျပာင္းေရႊ႕ ခံရျပီးေနာက္ပိုင္းမႇာ အဲဒီအခ်ိန္ကာလရဲ႕ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေမာင္ဦးရဲ႕ ညႊန္ၾကားခ်က္အရ ဆိုျပီး ေက်ာက္တံတား ရဲစခန္းကေန ေတာင္ၾကီးေထာင္ကို ေရာက္လာျပီး ျပန္လည္ ေခၚေဆာင္သြားတယ္။ ထပ္ျပီး အင္းစိန္ေထာင္မႇာ တရားရင္ဆိုင္ရတယ္။ အေၾကာင္းရင္းက ၂၀၀၇ခုႏႇစ္ စက္တင္ဘာမႇာ ဆူးေလဘုရားလမ္းမႇာ တရားေဟာခဲ့တယ္တဲ့၊ အဲဒီအခ်က္ရယ္၊ ေနာက္ သမဂၢဖြဲ႔စည္းမႈဟာ သင္း/ဖြဲ႔ ဥပေဒ ပုဒ္မ ၆ နဲ႕ ျငိစြန္းတယ္ဆိုျပီး ကြၽန္ေတာ့္ကို ေနာက္ထပ္ ၃ ႏႇစ္ တစ္မႈ၊ ၂ ႏႇစ္ တစ္မႈ ေထာင္ခ်လိုက္တဲ့အခါ စုစုေပါင္း ၈ ႏႇစ္ျဖစ္သြားတယ္။ ကြၽန္ေတာ့္ကို ျမိဳ႕နယ္တရား႐ံုးေတြ၊ အျပင္ေပါ့၊ ေက်ာက္တံတားျမိဳ႕နယ္၊ မရမ္းကုန္းျမိဳ႕နယ္၊ မဂၤလာေတာင္ညြန့္ျမိဳ႕နယ္ အဲဒီလိုမ်ိဳး ႐ံုးေတြကို တင္ျပီး စစ္ပါတယ္။
အဲဒီအေနအထားမႇာ ဘယ္လိုရႇိလဲဆိုေတာ့ လြတ္လပ္မႈက အတြင္းတရား႐ံုးေခၚတဲ့ အင္းစိန္ေထာင္တြင္းက အထူးတရား႐ံုးမႇာ စစ္တာထက္ေတာ့ မိသားစုေတြ ၀င္ေတြ႕ခြင့္ရတယ္ဆိုတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ပဲ ပိုတာရႇိတယ္။ က်န္တာကေတာ့ ဘာကိုမႇ ခုခံေခ်ပခြင့္ကိုလည္း ဆုပ္ဆုပ္ကိုင္ကိုင္ မျပႏိုင္တဲ့ သေဘာဗ်။ ကိုယ့္ဖက္က ေရႇ႕ေန ေျပာတာ မႇန္သမ်ကိုလည္း ပယ္ခ်တာမ်ားျပီး တရားလိုေရႇ႕ေနျဖစ္တဲ့ အစိုးရေရႇ႕ေန ေျပာတဲ့ဟာေတြကို မႇန္၏ မမႇန္၏ မစဥ္းစားဘဲနဲ႕ တရားသူၾကီးရဲ႕ ဆံုးျဖတ္မႈေတြ ေတြ႕ရႇိ ရတယ္ဗ်။ ဒါေတြကေတာ့ တရားစီရင္ေရးစနစ္ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြပဲ။ တရားစီရင္ေရးရဲ႕ အထက္မႇာ တစ္စံုတစ္ရာရႇိေနတယ္လို႔ ကြၽန္ေတာတို႔ ခံစားလိုက္ရတယ္။ အဲဒီတုန္းက အေျခအေနေတြေပါ့။
ကြၽန္ေတာ္နဲ႔အတူ အမႈတြဲျဖစ္တဲ့ ကိုၪာဏ္လင္းေအာင္ကေတာ့ ပထမအမႈျဖစ္ျပီးတဲ့ ဗီဒီယိုအက္ကို ၃ ႏႇစ္က်ျပီးေတာ့ ေနာက္ျပီးေတာ့ ျပန္လြတ္သြားတယ္။ ေနာက္အမႈ ထပ္မံက်ေရာက္ျခင္း မရႇိေတာ့ဘူး။ ကိုလင္းထက္ႏိုင္၊ ျဖိဳးျဖိဳးေအာင္၊ ကိုရႇိန္းရာဇာထြန္း၊ ကိုဖုန္းျပည့္ၾကြယ္ သူတို႔က်ေတာ့ နာဂစ္မုန္တိုုင္း တိုက္ခတ္တဲ့ ကာလမႇာ လူမႈကူညီေရး သေဘာ၊ NGO သေဘာ ဧရာ၀တီ တိုင္းမႇာ အေလာင္းေကာက္တဲ့ ကိစၥေတြမႇာ သြားျပီးေတာ့ ျငိစြန္းတယ္ ဆိုျပီးေတာ့၊ အမႇန္တကယ္က အဲဒါ မဟုတ္ဘူး၊ သမဂၢ ဖြဲ႔စည္းေရးမႇာ ပါတဲ့အတြက္ ဖမ္းခ်င္လို႔ ႏိုင္ငံေရး အရဖမ္းတယ္၊ သူတို႕ ေထာင္က်တယ္၊ ၄ ႏႇစ္ေလာက္ သူတို႔ ေထာင္က်ျပီး ၃ ႏႇစ္ ေက်ာ္ေက်ာ္ေနတဲ့အခါမႇာ ျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္သြားတယ္။
ကိုစည္သူေမာင္၊ ကိုဒီျငိမ္းလင္း၊ မဟန္နီဦး၊ ကိုရဲျမတ္ဟိန္း သူတို႕က်ေတာ့ ႏႇစ္ၾကီးတယ္။ သူတို႔က ၅၀၅(ခ)ဆိုတဲ့ လမ္းေလွ်ာက္ ဆႏၵျပမႈကို ျမိဳ႕နယ္ သံုးျမိဳ႕နယ္ျဖတ္ရင္ ၃ မႈ တပ္ခံရတယ္။ ေက်ာက္တံတား၊ ပန္ဘဲတန္း၊ လသာဆိုရင္ ဒီလမ္းေၾကာင္း ေလွ်ာက္လိုက္တာ သံုးျမိဳ႕နယ္ ေက်ာ္သြားရင္ သံုးမႈဆိုျပီးေတာ့ သူတို႔ တရားစြဲခံရတယ္။ အမႇန္တကယ္ကေတာ့ ျဖစ္စဥ္က တစ္ခုထဲ။ ျဖစ္စဥ္တစ္ခုတည္းကို သံုးမႈခြဲ စြဲတဲ့အခါက်ေတာ့ ႏႇစ္က မ်ားသြားတယ္။ အဲဒီလိုနဲ႕ ကြၽန္ေတာ့္ ထက္ပိုျပီးႏႇစ္ေတြ မ်ားခဲ့တယ္ေပါ့ဗ်ာ။ တစ္ခ်ိဳ႕ဆိုရင္ ၂၀နီးပါးကို ေရာက္သြားတယ္။ ေ၀းကြာတဲ့ ေထာင္ေတြမႇာလည္း ေရႊ႕ေျပာင္းခံခဲ့ ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုေတာ့ အားလံုး ျပန္လြတ္လာၾကပါျပီ။
ေမး – ေထာင္က်ေနတုန္း ေထာင္တြင္းေနခဲ႕ရတဲ႕ ဘ၀ကေရာ ဘယ္လိုရႇိပါသလဲ။
ေျဖ – ကြၽန္ေတာ္တို႕ေထာင္မက်ခင္ အေျခအေနနဲ႕ အခုနဲ႔ကေတာ့ ကြားျခားသြားျပီလို႔ ေျပာလို႔ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဟိုအရင္တုန္းက အေျခအေနက ICRC မ၀င္ခင္က ေတာ္ေတာ္ေလးကို အေျခအေနဆိုး၀ါးခဲ့တယ္။ အရင္ က်ဖူးတဲ့လူေတြကလည္း ေျပာတယ္။ အခုအေျခအေနက ေဆး၀ါး၊ အစားအေသာက္ဆိုလို႔ရႇိရင္ ေပးသင့္သေလာက္လည္း ေပးတယ္။ ကိုယ့္ဘက္ကေန ၀ယ္ယူသံုးစြဲတာေတြလည္း ရႇိတယ္။ အစားအေသာက္ကေတာ့ ျပင္ပေထာင္၀င္စာက ေပးသြင္းတဲ့ အစားအေသာက္ လည္းေပးတယ္။ ေထာင္ကလည္း ေကြၽးတဲ့ဟာေတြက အရင္လိုေပါ့ ေနာ္၊ မသန့္ရႇင္းတဲ့ အစားအစာေတြ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ သန္႔သန့္ရႇင္းရႇင္း က်န္းမာေရးနဲ႕ ညီညြတ္တာေတြကို ေကြၽးတာေတာ့ ရႇိပါတယ္။ အဲဒါ အဓိကအခ်က္ေပါ့ေနာ္။
ဟိုတုန္းကေတာ့ ပဲေတြ အခ်ဥ္ေပါက္တာ ရႇိခဲ့ပါတယ္။ အခုေတာ့ အဲဒါေတြ မျဖစ္ေအာင္ ထိန္းတာေတြရႇိတယ္။ အေျခအေနက အေကာင္းၾကီးေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူးေပါ့ေနာ္။ အျပင္ထြက္ လမ္းေလွ်ာက္ခြင့္ေတြလည္း ရခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုအထိ ေလွ်ာက္။ ျပီးရင္ အခန္းထဲျပန္၀င္ေပါ့။ စာဖတ္ခြင့္၊ သတင္းစာဖတ္ခြင့္၊ ဗီဒီယို၊ ဗီစီဒီၾကည့္ခြင့္ေတြလည္း ရပါတယ္။ တီဗီကေတာ့ အခုေပးပါျပီ။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ စေရာက္ျပီး ၂ ႏႇစ္ အထိေတာ့ မေပးေသးဘူး။ တိုက္ထဲကို။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ တိုက္ေတြလည္း တီဗီၾကည့္ ခြင့္ရခဲ့ပါျပီ။ အစိုးရမီဒီယာက လာတဲ့ သတင္း၊ အဲဒါေတြကို ၾကည့္ရပါတယ္။
ေမး – လြတ္လာခဲ႕ျပီး ေနာက္ပိုင္း အေျခအေနနဲ႕ပတ္သက္လို႔ ေမးခ်င္ပါတယ္။ တစ္ဖက္မႇာက လူထုနဲ႔ ယႇဥ္တြဲလုပ္ေဆာင္တဲ႕ လူထုႏိုင္ငံေရးကို အားသန္တယ္ဆိုတဲ႕ကိုမင္းကိုႏိုင္နဲ႔ ၈၈ မ်ိဳးဆက္ေက်ာင္းသား အုပ္စုရႇိေနပါတယ္။ တစ္ဖက္မႇာေတာ႕ ၾကားျဖတ္ ေရြးေကာက္ပြဲ၀င္ျပီး လႊတ္ေတာ္ ႏိုင္ငံေရးမႇာ ပါ၀င္မယ္႕ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ NLD ရႇိေနပါတယ္။ ၾကားထဲမႇာ အသက္အငယ္ဆံုး မ်ိဳးဆက္ျဖစ္ေနတဲ႕ ကိုေက်ာ္ကိုကိုတို႔ အုပ္စုက ဘယ္လိုဆက္သြားဖို႔ စဥ္းစားထားလဲ။
ေျဖ – ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ အျမင္ေပါ့။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ အျမင္ကို အရင္ဆံုး ေျပာခ်င္တယ္ေပါ့။ လႊတ္ေတာ္တြင္း ႏိုင္ငံေရးကို ကြၽန္ေတာ္ကေတာ့ တစ္ဦးတည္းအားျဖင့္ စိတ္မ၀င္စားဘူးဗ်။ လတ္တေလာမႇာ။ လႊတ္ေတာ္ ျပင္ပႏိုင္ငံေရးမႇာ ကိုမင္းကိုႏိုင္ေျပာတဲ့ လူထုအက်ိဳးျပဳတဲ့ လုပ္ငန္း၊ လူထုနဲ႕ တစ္သားတည္းက်တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ လူထုလိုက္ပါ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးမ်ိဳးပဲ ကြၽန္ေတာ္က စိတ္၀င္စားတယ္။ ကိုမင္းကိုႏိုင္နဲ႕ ကြၽန္ေတာ္ သေဘာထားခ်င္း တိုက္ဆိုင္မႈ ရႇိပါတယ္။ ဒါဟာလည္း ဘာေၾကာင့္လဲ ဆိုေတာ့ သူဟာ ကြၽန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ စံျပ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့ သူ့ရဲ႕ ရင္ခုန္သံကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ ၀တ္မႈန္ကူးခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ရင္ခုန္သံခ်င္း ထပ္တူက်တယ္ေပါ့ေလ။ အဲဒီပံုစံမ်ိဳးရႇိပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ ကြၽန္ေတာ္တို႔ မ်ိဳးဆက္က ေရႇ႕မ်ိဳးဆက္ေတြနဲ႕ ယႇဥ္လိုက္ရင္ အင္မတန္မႇ ငယ္လြန္းတဲ့ အရြယ္ေတြပါတယ္။ ငယ္ေပမဲ့ လက္ရႇိ လူငယ္မ်ိဳးဆက္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔က ဦးေဆာင္သြားေနရတဲ့ အခါက်ေတာ့ ဒီမ်ိဳးဆက္ဟာ လမ္းေၾကာင္း တစ္ခုေပၚကို မႇန္မႇန္ကန္ကန္ ေရာက္ရႇိဖို႔အတြက္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ျပင္ဆင္ ရမယ္၊ ၾကိဳးစားရမယ္။
အဓိက ဘယ္လမ္းေၾကာင္းေပၚ ေရာက္ဖို႔လဲ ဆိုေတာ့ Civil Society ေတြ ေပၚထြန္းေရး လမ္းေၾကာင္းေပါ့ေနာ္။ Civil Society ေတြေပၚထြန္းရမယ္ဆိုတာ အလကားေျပာတာ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ဒီမိုကေရစီႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမႇာ Civil Society ရဲ႕ အားေပါ့ေနာ္၊ အဲဒီမ႑ိဳင္ေပါ့။ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တ တိယ၊ စတုထၳမ႑ိဳင္ၾကီးေတြနဲ႕အတူေပါ့ေနာ္၊ အဲဒါ မရႇိလို႔ရႇိရင္ ရရႇိထားတဲ့ အခြင့္အေရးေတြ ဆံုး႐ံႈးသြားႏိုင္တယ္။ အေျခအေန အရပ္ရပ္ေၾကာင့္ ေပါ့ေနာ္။ မူလအက်ပ္အတည္းကို ျပန္လည္ဆိုက္ေရာက္ သြားႏိုင္တယ္။ အဓိကကေတာ့ လူထုလူ့အဖြဲ႔အစည္းေတြ အားေကာင္းဖို႔ လိုတယ္။ လူထုလူ႔အဖြဲ႔အစည္းေတြ အားေကာင္းေရးအတြက္ သမဂၢက သမိုင္းအစဥ္အလာကို ဆုပ္ကိုင္ျပီး ဦးေဆာင္သြားမယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕တစ္ဦးတည္း အျမင္အရ အဲလိုျမင္တယ္။
ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕ ညီအစ္ကို သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ အျမင္ကလည္း ဒီအျမင္နဲ႕ သိပ္ကြာျခားလိမ့္မယ္လို႔ မထင္ဘူး။ အဖြဲ႔အစည္းအေနနဲ႕ ေျပာရင္ ဗကသရဲ႕ အျမင္က တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ လူထုလုပ္ငန္းယႇဥ္တြဲသြားတဲ့ အေနအထားကို ေရာက္လာလိမ့္မယ္။ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ အမ်ိဳးသားအခ်င္းခ်င္း စည္း႐ံုးညီညြတ္ေရး၊ တိုင္းရင္းသား အခ်င္းခ်င္းစည္း႐ံုးညီညြတ္ေရး၊ ျပည္သူအခ်င္းခ်င္း စည္း႐ံုးညီညြတ္ေရးက တစ္ဆင့္ ထာ၀ရျငိမ္းခ်မ္းေရးဆီကို သြားမယ္။
ေမး- ထာ၀ရ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလို႔ ဆိုလာတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတ ဦးသိန္းစိန္အစိုးရရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ေနတဲ႕ အေျခအေနေတြကို ဘယ္လို သံုးသပ္မိပါသလဲ။
ေျဖ- လက္ရႇိအစိုးရ အေနနဲ႔က ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရး ေရစီးေၾကာင္းမႇာ ပိတ္ဆို႔ေနတဲ့ အခ်ိန္တစ္ခုျဖစ္တဲ့ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသား အျမန္ဆံုးလြတ္ေျမာက္ေရးဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အရင္ဦးဆံုး စတင္ကိုင္တြယ္လိုက္ၿပီ။ အဲမႇာ က်န္ ရႇိေနေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြလည္း က်န္ေနေသးတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ ေထာင္ျပင္ပကို ျပန္ေရာက္လာၿပီ။ က်န္ရႇိေနေသးတဲ့ ႏိုင္ငံေရး အက်ဥ္းသားေတြအကုန္လံုးျပန္လည္ လြတ္ေျမာက္ခြင့္ေပးမႇသာ ဒီစီးေၾကာင္း ပိတ္ဆို႔မႈက အထစ္အေင့ါ မရႇိဘဲနဲ႔ ပြင့္လင္းသြားမယ္လို႔ ထင္တယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ အေထြေထြလြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ ဆုိတဲ့ အေနအထားမ်ဳိးထိ ေရာက္သြားရင္ အေကာင္းဆံုးပဲ။ ဒါဆိုေျမေပၚ ေျမေအာက္မႇာရႇိတဲ့၊ ျပည္ပကေန ျပန္လာမယ့္သူေတြ အတြက္လည္း လံုး၀အဆင္ေျပသြားမယ္။ အခုခ်ိန္မႇာဆိုရင္ ျပန္လာရေကာင္းႏိုးႏိုး၊ မလာရ ေကာင္းႏိုးႏိုး အဲလိုမ်ဳိး စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈေတြ၊ ပူပန္မႈေတြ၊ မတင္မက် စိတ္မခ်ရတာေတြ ရႇိေနတုန္းပဲ။ အစိုးရအေနနဲ႔ တကယ္တမ္း ႐ိုးသား ပြင့္လင္းမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အေထြေထြ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ကို ေပးသင့္တယ္။ ေပးကိုေပးရမယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ျမင္တယ္။ ဒါပထမအခ်က္။
ဒုတိယအခ်က္အေနနဲ႔ ကေတာ့ တိုင္းရင္းသားေဒသေတြမႇာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ထိုးစစ္ကို ခြၽင္းခ်က္မရႇိရပ္နားဖို႔ ေကာင္းေနၿပီ။ ထိုးစစ္ရႇိေနရင္ ဘယ္ေလာက္ပဲ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲ အခုတစ္ရာ က်င္းပပါေစ က်ည္ဆံတစ္ေတာင့္ ေလထုထဲကို ပစ္လႊတ္လိုက္တယ္ဆုိတဲ့ အသံက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲေတြရဲ႕ အသံကို ဖံုးလႊမ္းသြားတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ကေတာ့ အဲဒီလုိပဲျမင္ပါတယ္။ အဲဒီ အေနအထားမႇာ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔မႇ စစ္မႇန္တဲ့ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ရဖို႔မျမင္ဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒါဟာ ႐ိုးသားမယ္။ ပြင့္လင္းရမယ္။ ရဲရဲလုပ္ရမယ္၊ အစိုးရကို အဲလိုေျပာခ်င္တယ္။ အခုလုပ္ ေနတဲ့အစိုးရဲ့ ေျပာင္းလဲမႈ လုပ္ေဆာင္ခ်က္လုပ္ငန္းေတြဟာ အရႇိန္အဟုန္ ေႏႇးေကြးေနပါတယ္။
အရႇိန္အဟုန္ ေႏႇးေကြးျခင္းဟာ တကယ္တမ္းက်ေတာ့ အခ်ိန္ကာလကလည္း အက်ပ္အတည္း ျဖစ္လာလိမ့္မယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ အခ်ိန္ကာလအခက္အခဲ Time Crisis ျဖစ္လာလိမ့္မယ္။ အဲလိုျဖစ္လာလို႔ ရႇိရင္ အဖက္ဖက္က က်ပ္တည္းလာၿပီး တစ္ဖန္ျပန္ေကြ႕သြားႏိုင္တယ္။ အဲဒီအလားအလာရႇိတယ္။ တခ်ဳိ႕ လူေတြေျပာေနၾကတာ ရႇိတယ္ – ေနာက္ျပန္လႇည့္မယ္။ ေနာက္ေၾကာင္း ျပန္လႇည့္သြားမယ္ဆိုတဲ့ အလားအလာ။ အဲဒီအလားအလာကို လံုးလံုး မေရာက္ခဲ့သည့္ တိုင္ေအာင္ အဲဒီအတိုင္းအတာ နီးပါးကို ေရာက္သြားႏိုင္တယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ေရႇ႕ကိုပဲ ထာ၀ရ ေရႇ႕ဆက္သြား မယ္။ မဆုတ္မနစ္စြာနဲ႔ ဆက္သြားမယ္ ဆိုရင္ ႐ိုးသား၊ ရဲရင့္ ရဲရင့္စြာ ပြင့္လင္းစြာနဲ႔ ေရႇ႕ဆက္ ေလွ်ာက္ရမယ္။ အစိုးရအေနနဲ႔ အာဃာတထားလို႔ မရဘူး။ အရင္တုန္းကဟာေတြကို သင္ပုန္းေခ်ပစ္ရမယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ကိုယ္တိုင္က တူတာ တြဲလုပ္မယ္။ မတူတာခြဲလုပ္ မယ္လို႔ ေျပာေနတဲ့ အခ်ိန္မႇာ အစိုးရအေနနဲ႔ တူတာကိုပဲ ရႇာၾကည့္ရမယ္။ မတူတာေတြကုိ ဘာလို႔ ဆုပ္ကိုင္ထားေနတာလဲ။ ရင္ထဲမႇာ ဘာလို႔ သိမ္းဆည္းထားတာလဲလို႔ ကြၽန္ေတာ္ေမးခ်င္တယ္။

ေမး- ႏိုင္ငံေရးျပႆနာအတြက္ လမ္းစေပၚျပီ ဆိုေပမယ္႕ တစ္ဖက္မႇာက ဆင္းရဲတြင္းနက္ေနတဲ႕ စီးပြားေရးျပႆနာ ရႇိေနပါေသးတယ္။ အေျခခံလူတန္းစားေတြ၊ လူလတ္တန္းစားေတြရဲ႕ ဘ၀ အဆင္ေျပႏိုင္ဖို႔ကိစၥမႇာ စီးပြားေရး တိုးတက္ဖို႔က အဓိကက်ေနတာေၾကာင့္ ဒီအပိုင္းမႇာေရာ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။
ေျဖ – စီးပြားေရးျပႆနာဆိုကေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕ စီးပြားေရးက စီမံခန့္ခြဲမႈ ည့ံဖ်င္းတာေတြေၾကာင့္ ခြၽတ္ၿခံဳက်ခဲ့ရတာေပါ့။ အေၾကာင္းအရင္းက ၁၉၆၂ အာဏာသိမ္းၿပီးေနာက္ပိုင္းမႇာ ျပည္သူပိုင္သိမ္းတယ္။ စီးပြားေရးမူ၀ါဒကို သူတို႔ ထင္သလိုေရးဆြဲတယ္။ ပညာရႇင္ေတြရဲ႕ အၾကံၪာဏ္ကို မယူဘဲနဲ႔ ေရးဆြဲခဲ့တာေတြရႇိတယ္။ အဲဒီက်ေတာ့ တိုင္းျပည္ရဲ႕စီးပြားေရးမႇာ သယံဇာတ ယုတ္ေလ်ာ့ပါးမႈေတြ ရႇိလာတယ္။ ၿပီးေတာ့ ထြက္ရႇိသမွ် ထြက္ကုန္ေတြကလည္း အရည္အေသြး မမီတာနဲ႔ ဘယ္ႏိုင္ငံမႇ မ၀ယ္တာ၊ ေစ်းကြက္မရႇိတာ။ အဲလိုအမ်ဳိးမ်ဳိး ျပႆနာေတြၾကံဳေတြ႕ၿပီးေတာ့ အက်ပ္အတည္း ဆိုက္လာတာေပါ့။ အက်ပ္အတည္းဆိုက္လာေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံက အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံစာရင္းေတာင္မႇ ၁၉၈၈ က ၀င္သြားခဲ့တာကိုး။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းမႇာ စီးပြားေရး လမ္းေၾကာင္းဖြင့္ၿပီ ဆိုေပမယ့္လည္း အစိုးရနဲ႔ ပတ္သက္ရင္းႏႇီးတဲ့ လက္၀ါးႀကီးအုပ္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းရႇင္ေတြပဲ ထြန္းကားခဲ့တာကိုး။ အမ်ားျပည္သူကေတာ့ ဆင္းရဲက်ပ္တည္းၿပီး သံသရာထဲမႇာ နစ္ေနတုန္းပဲ ရႇိေသးတယ္။ အဲဒီ အေျခအေနမ်ဳိးက တိုင္းျပည္မႇာ ေရ ရႇည္စြဲကပ္ေနတဲ့ ေ၀ဒနာႀကီးတစ္ရပ္လို ျဖစ္ေနလို႔ရႇိရင္ ဒီေ၀ဒနာ နလန္မထူႏိုင္ေသးတဲ့ ကာလပတ္လံုး ႏိုင္ငံေရးတိုးတက္မႈ လမ္းစကလည္း ျမင္မႇာ မဟုတ္ေသးဘူး။
အေျခခံျပည္သူေတြရဲ႕ စား၀တ္ေနေရးဘ၀၊ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ မတိုးတက္ဘူးဆိုလို႔ရႇိရင္ တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္က သူမ်ားနဲ႔ ယႇဥ္လိုက္တိုင္း ယႇဥ္လိုက္တိုင္းမႇာ အမ်ားႀကီး နိမ့္က်ေနတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဒီတိုင္းျပည္ရဲ႕ အနာဂတ္ကလည္း မေရရာဘူး။ အဲဒီေတာ့ လူငယ္ေတြအတြက္ အလုပ္အကိုင္ ဖန္တီးေပးမယ့္ Ground မ်ဳိး ရႇိရမယ္။ အဲဒါဟာလည္း ပညာေရးနဲ႔ ႏႇီးႏြယ္ေနတယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ထင္တယ္။ အခု လက္ရႇိေပးေနတဲ့ ပညာေရးအဆင့္အတန္း နိမ့္က်မႈက ဘယ္တိုင္းျပည္ကိုမႇ ယႇဥ္လို႔မရဘူး။ အဲဒီေတာ့ ဒီပညာေရးကို အဆင့္အတန္း ျမင့္မားလာေအာင္လို႔ အစိုးရက မူ၀ါဒခ်မႇတ္ၿပီး ေဆာင္ရြက္ေပးရမယ္။
အစိုးရကိုလည္း အခ်ဳိ႔အပိုင္းေတြမႇာ လံုးလံုး အားကိုးလို႔ မရခဲ့ဘူး။ အခု အခ်ိန္အထိေပ့ါေနာ္။ အားကိုးလို႔ မရခဲ့တဲ့အတြက္ ကိုယ့္နည္းကိုယ့္ ဟန္နဲ႔ ၾကိဳးစားေနတဲ့ အလႊာေတြ၊ လူ႔အဖြဲ့အစည္းေတြလည္း ရႇိတယ္။ NGO ေတြ၊ Civil Society ေတြ ေနာက္ပိုင္းေပၚလာရင္ လူငယ္ေတြကို ပညာေရးဘက္ တြန္းအားေပးမယ္။ အထူးသျဖင့္ လူငယ္ေတြက ကိုယ့္ႏိုင္ငံကေန ျပည္ပႏိုင္ငံကိုထြက္ သြားတယ္ဆိုတာ ကိုယ့္ႏိုင္ငံကပညာနဲ႔ မဖူလံုလို႔လည္း ပါတယ္။ ဒီမႇာလည္း သင္လာရတဲ့ ပညာနဲ႔ ထိုက္တန္တဲ့ လစာမေပးႏိုင္တဲ့အခါက်ေတာ့ တိုင္းတစ္ပါးမႇာပဲ အလုပ္လုပ္ရင္းနဲ႔ အဲဒီမႇာပဲဘ၀ကို အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းျပဳသြားၿပီး ဒီႏိုင္ငံကို ျပန္လႇည့္ မလာေတာ့တာေတြ လည္းရႇိတယ္။ အဓိကက ျပႆနာက အဲဒါပဲ။ ပညာေရး အဆင့္အတန္း မျမင့္မားမႈေၾကာင့္ အလုပ္အကိုင္ အခြင့္အလမ္း မဖန္တီး ေပးႏိုင္မႈေၾကာင့္ ထိုက္တန္တဲ့ေနရာ မရမႈေၾကာင့္ လူငယ္ေတြ Brain Drain ျဖစ္သြားရတာေပါ့။ အဲဒါေၾကာင့္ ျပန္ျပင္ရမယ့္ မူ၀ါဒေတြမႇာ ပညာေရးကို ထိပ္ဆံုးကထားၿပီး ျပင္ဆင္သင့္တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေတာင္းဆိုတဲ့ ဗကသရဲ႕မူ ငါးခ်က္မႇာ ဒီမိုကေရစီ ပညာေရးဆိုတာလည္း ပါတယ္။ ေက်ာင္းသားထု အခြင့္အေရး ကာကြယ္ေရးဆိုတာလည္း ပါတယ္။ အဲဒီေက်ာင္းသားထု အခြင့္အေရးကာကြယ္ေရးနဲ ့ ဒီမိုကေရစီပညာေရးဟာလည္း ဆက္စပ္ေနတယ္။ အဲဒီအခ်က္ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ လက္ေတြ႕လုပ္ေဆာင္တဲ့အခါ ထည့္သြင္း လုပ္ေဆာင္သြားမႇာပါ။
ေမး- ႏိုင္ငံေရးလုပ္ျဖစ္ခဲ့ျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး တျခားေသာ လူငယ္ေတြကို မွ်ေ၀ခ်င္တဲ့ ပုဂၢလိက ခံယူခ်က္၊ ယံုၾကည္မႈက ဘာျဖစ္မလဲ။
ေျဖ – ႏိုင္ငံေရးကို ေၾကာက္စရာလို႔ ျမင္ေနတာက ယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုလို ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါကလည္း ျမန္မာႏိုင္ငံက အာဏာရႇင္ အဆက္ဆက္ရဲ႕ ေခတ္အဆက္ဆက္မႇာ ေနခဲ့ရတာ အေတာ္ၾကာျပီကိုးဗ်။ ကိုလိုနီကလည္း တစ္နည္းအားျဖင့္ အာဏာရႇင္ပဲ၊ ဖက္ဆစ္ကလည္း အာဏာရႇင္ပဲ၊ ေနာက္ပိုင္းလည္း အာဏာရႇင္ပဲဆိုေတာ့ အာဏာရႇင္အစိုးရက လူထုကို ျခိမ္းေျခာက္မႈနဲ႕ အေၾကာက္တရားနဲ႔ လႊမ္းမိုးထားခဲ့တယ္။ အဲဒါ ယဥ္ေက်းမႈလိုျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာျပည္သူလုထုရဲ႕ စိတ္မႇာ တကယ္တန္းက်ေတာ့ အေၾကာက္တရားက လြတ္ကင္းေအာင္လို႔ ရႇာေဖြခ်င္တဲ့ အျမင္ေတာ့ရႇိတယ္။ မီးခဲျပာဖံုး ျဖစ္ေနတာေပါ့ေနာ္။
ဒီအျမင္ေတြက၊ အဲဒါေတြကို ဖယ္ရႇားပစ္ႏိုင္တာက ဒီႏိုင္ငံေရးသမားေတြ၊ ေက်ာင္းသားေတြ၊ သံဃာေတာ္ေတြေပါ့။ အက်ပ္အတည္းကာလေတြ မႇာေတာင္ သူတို႕က လူထုကို ဦးေဆာင္ျပီး အားေပးခဲ့တယ္၊ ျမႇင့္တင္ခဲ့တယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႕ လူငယ္ေတြ ကလည္း ႏိုင္ငံေရးက ေၾကာက္စရာ မဟုတ္ဘူး။ ႏိုင္ငံေရးဆိုတာ လူသားတိုင္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ကိစၥ၊ ႏိုင္ငံသားတိုင္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ကိစၥ၊ ႏိုင္ငံသားတိုင္းနဲ႕ ဆိုင္တဲ့ အေရးကို ကိုယ့္အေရး ကိုယ့္အရာလို႔ သေဘာထားရမယ္လို႔ အျမဲတမ္းေျပာတယ္၊ အျမဲတမ္း တိုက္တြန္းတယ္။ အဲဒါေလးကို ေဆာင္ရြက္ဖို႔လဲ ကြၽန္ေတာ္တို႕က အားေပးတယ္ေပါ့။ ဒါက လုပ္သင့္လုပ္ထိုက္တဲ့ အလုပ္ဗ်။ ခုနကေျပာခဲ့တဲ႔ အခက္အခဲၾကီး တစ္ခုလံုးကို ကြၽန္ေတာ္တို႔က ေျပာင္းလဲပစ္ရမႇာဗ်။
ကြၽန္ေတာ့္ရဲ႕ ခံယူခ်က္ကို ေျပာမယ္ဆိုရင္ က်မ္းစာေတြမႇာပါတဲ့ အတိုင္းေပါ့ေနာ္။ အမႇန္တရားသည္၊ သစၥာတရားသည္ သင့္အား လြတ္လပ္ခြင့္ကို ေဆာင္ၾကဥ္းေပးလိမ့္မည္ ဆိုတာမ်ိဳး၊ အဲသေဘာမ်ိဳးနဲ႕ ကြၽန္ေတာ္က အမႇန္တရားနဲ႕ သစၥာတရားကို ဆုပ္ကိုင္ထားရင္ လြတ္ေျမာက္ျခင္းကို ေရာက္လိမ့္မယ္ဆိုတဲ့ အျမင္မ်ိဳး ခံယူခ်က္ရႇိတယ္။ သစၥာတရားဆိုတာ ဘာလဲဆိုရင္ လူသားတိုင္း ဦးထိပ္ထားရမယ့္ ကိစၥ၊ လူသားတိုင္း အခ်င္းခ်င္းေပၚမႇာ ခြင့္လႊတ္ရမယ္၊ သည္းခံရမယ္ဆိုတဲ့ ကိစၥေတြရႇိတယ္ လူသားတိုင္း အမ်ားျပည္သူဘ၀ တိုးတက္ေကာင္းစားေရးအတြက္ အမႇန္တရားကိုပဲ ဆုပ္ကိုင္ရမယ္၊ ေျပာမယ္ဆိုလို႔ ရႇိရင္ Right is Might ေပါ့ ဗ်ာ။ အမႇန္တရား အင္အားေပါ့။ အမႇန္တရား၊ သစၥာတရားကို ဆုပ္ကိုင္ထားမႇ လြတ္လပ္ခြင့္ကို ေဆာင္ၾကဥ္းႏိုင္မယ္၊ လြပ္လပ္ခြင့္ ရလာလိမ့္မယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ကျမင္တယ္။ လြတ္လပ္မႈကို သြားဖို႔အတြက္ အမႇန္တရားနဲ႕ သစၥာတရားရႇိမႇရမယ္။
ေမး- ေထာင္ကျပန္လြတ္လာျပီး ျပင္ပမႇာျမင္ရတဲ႕ အေျခအေနနဲ႕ ေထာင္မက်ခင္က အေျခအေန ဘာမ်ားကြာျခားသြားတယ္လို႔ ထင္ပါသလဲ။
ေျဖ – ကြၽန္ေတာ္ ေထာင္ထဲ၀င္သြားတဲ့ ကာလမႇာ လူေတြက ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းကို လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ေတြ မႇာေတာင္မႇ က်ယ္က်ယ္ မေျပာရဲေသးဘူး။ ေျပာလို႕ရႇိရင္ တိုးတိုးတိတ္တိတ္ ေျပာၾကတယ္။ ေျပာတာေတာင္မႇ တစ္ေယာက္နဲ႕ တစ္ေယာက္စၾကတယ္။ ႏိုင္ငံေရးေတြ မပါနဲ႕ ဆိုတာမ်ိဳး။ ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္းေျပာရင္ ေနာက္ေက်ာ မလံုဘူးလို႔ ခံစားရတယ္။ အဲအခ်ိန္ကာလက အဓိကက ေၾကာက္ေနရတာေပါ့။ ေထာက္လႇမ္းေရးတို႕ သတင္းေပးတို႔။
အခုက်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရး ေခတ္တစ္ေခတ္ကို ေရာက္ေတာ့မယ္၊ အစပ်ိဳးေနျပီဆိုေတာ့၊ ႏိုင္ငံေရးေခတ္ဆိုတာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ႏိုင္ငံေရးအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးႏိုင္တဲ့ေခတ္၊ ေဆြးေႏြးတယ္ဆိုတာက ေဆြးေႏြးခြင့္ေပးထားလို႕ ဆိုတာထက္ ၾကိဳးစားပမ္းစား ကိုယ့္ဟာကို အားထုတ္ျပီး လုပ္လာၾကတာ၊ အစိုးရေပးတာထက္ ပိုျပီးရေအာင္ အားထုတ္လာၾကတာ၊ သူတို႕က ဒီေနရာအထိ ေပးတယ္ဆိုရင္ ကိုယ္က ေရႇ႕ကို ဆက္သြားခ်င္တဲ့၊ အျမဲတမ္းအား ထုတ္ေနတဲ့ စိတ္ရႇိမယ္ဆိုရင္ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ေနရာ ေရာက္မႇာပဲ။ သူေပးတဲ့ေနရာနဲ႕ တင္းတိမ္ေရာင့္ရဲေနလို႕ မရဘူးေပါ့။ ကိုယ္လိုခ်င္တဲ့ ေနရာအထိ ေရာက္ေအာင္လို႕ ကြၽန္ေတာ္တို႕က ဆက္ေလ်ွာက္ရမႇာ။
အခုေခတ္ လူေတြက ေျပာၾက၊ ဆိုၾကတယ္။ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေ၀ဖန္သံုးသပ္ၾကတယ္။ ေ၀ဖန္သံုးသပ္တာေတြက ဟိုဘက္ ဒီဘက္ရႇိမႇာပဲ။ အစိုးရဘက္ကို ေ၀ဖန္တာလည္း ရႇိမယ္။ အတိုက္အခံဘက္ကို ေ၀ဖန္တာေတြလည္း ရႇိမယ္။ ေ၀ဖန္ကန္႔ကြက္သံေတြ၊ ေဆြးေႏြးသံေတြက ပိုျပီး က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ၾကားရတယ္။ ဒါဟာ လူထုၾကားထဲမွာ အဓိက ေျပာင္းလဲမႈအရာေတြလို႔ ကြၽန္ေတာ္ ျမင္ပါတယ္။
ကိုေက်ာ္ကိုကို
ေမြးသကၠရာဇ္- ဒီဇင္ဘာ ၉၊ ၁၉၈၁။
မိဘအမည္- ဦးေက်ာ္ေအး၊ ေဒၚစိုးစိုးေသာ္
ပညာအရည္အခ်င္း- B.Com. (Hons.)၂၀၀၅ခုႏွစ္၊ M.Com. ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ခုႏွစ္။ (M.Com အတြက္ ေအာင္စာရင္းတြင္ အမည္စာရင္း ပါ၀င္ခဲ့ေသာ္လည္း ဘြဲ႔ယူရမည့္ စာရင္းတြင္ မပါ၀င္ခဲ့။ )
ဇာတိ- ရန္ကုန္
လူမ်ိဳး – ဗမာ
ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာ- ဗုဒၶ